Ulica Jaracza została wytyczona w 1821 roku jako część nowo powstającej osady Nowe Miasto. Na przestrzeni lat zmieniała swoją nazwę – początkowo funkcjonowała jako "Pod Cegielnianą", później "Podcegielniana", a od 1845 roku znana była jako "Cegielniana". Jej nazwa pochodziła od pierwszych miejskich cegielni, które powstały z inicjatywy Rajmunda Rembielińskiego. Już w 1860 roku ulica została wyłożona brukiem, co świadczyło o jej znaczeniu w ówczesnym układzie urbanistycznym. W 1948 roku pokryto ją cegłą klinkierową, pochodzącą z rozbiórki nawierzchni ulicy Spacerowej (obecnie Kościuszki). Swoją obecną nazwę – ulica Stefana Jaracza – otrzymała dopiero w 1949 roku, kiedy to ulica Cegielniana została podzielona na dzisiejsze ulice Jaracza i Więckowskiego.
Jednym z najbardziej rozpoznawalnych miejsc przy ulicy Jaracza jest Teatr im. Stefana Jaracza. Choć jego historia zaczęła się przy ul. Piotrkowskiej 67, gdzie działał od 1888 roku, to po pożarze budynku został on odbudowany w 1909 roku właśnie przy dawnej ul. Cegielnianej. Niestety, także ten budynek spłonął w 1911 roku. Sześć lat później został po raz kolejny odbudowany według projektu Dawida Landego i Gustawa Landau-Gutentegera. W 2007 roku przebudowano fronton i foyer. Budynek teatru pełni ważne centrum życia kulturalnego miasta.
Z ulicą Jaracza związane są także inne istotne postacie. Jedną z nich był Leopold Skulski – farmaceuta, przedsiębiorca, polityk i późniejszy premier Polski. W 1910 roku wydzierżawił on aptekę przy ul. Cegielnianej 64, a dwa lata później otworzył obok fabrykę krochmalu. W 1917 roku został radnym miejskim, następnie nadburmistrzem Łodzi, a w grudniu 1919 roku, w wieku 43 lat, premierem Polski. Po sześciu miesiącach ustąpił ze stanowiska. Zginął najprawdopodobniej z rąk NKWD na początku II wojny światowej.
Na rogu ulic Jaracza i Kilińskiego znajduje się zabytkowy budynek z 1888 roku, pierwotnie należący do Wilhelma Landaua. Początkowo mieściło się w nim Miejskie Gimnazjum Żeńskie oraz mieszkania dla nauczycieli. W 1894 roku budynek przejął Fryderyk Klukas, który prowadził tu restaurację i hotel. Po II wojnie światowej obiekt przekazano Uniwersytetowi Łódzkiemu – mieściły się tu mieszkania pracowników naukowych oraz redakcja wydawnictw uczelni.
W okresie międzywojennym przy ulicy Jaracza funkcjonowały aż trzy publiczne szkoły podstawowe, a także liczne organizacje społeczne i kulturalne, w tym Towarzystwo Przyjaciół Teatru Żydowskiego, Żydowskie Towarzystwo Pomocy Chorym i Biednym „Lilas – Hacholim” oraz inne stowarzyszenia wspierające ubogą ludność żydowską.
W dwudziestoleciu międzywojennym ulica Jaracza była zamieszkiwana głównie przez lekarzy specjalistów. Przenikały się tu światy nauki, kultury i sztuki – sąsiedztwo Teatru Miejskiego nadawało ulicy wyjątkowy klimat. Była to spokojna, prestiżowa okolica, zabudowana kamienicami w różnych stylach architektonicznych. W pięknych salonach mieszkali wykształceni, zamożni łodzianie, często z dobrych rodzin. Codzienność wypełniał gwar rozmów, a z ulicznych kawiarenek i mieszkań dochodziły rozmowy służących i kucharek, opowiadających z detalami o życiu swoich pracodawców.
Nie brakowało jednak i ciemniejszych stron – zdarzały się dramatyczne incydenty, jak choćby samobójstwo młodej kobiety opisane w Expressie Wieczornym Ilustrowanym, która mogła tylko marzyć o życiu w tych luksusowych kamienicach.
W ramach najnowszej rewitalizacji, na niezabudowanym rogu między ulicami Kilińskiego a Jaracza zmodernizowano targowisko, które obecnie jest miejscem organizacji targów różności i wydarzeń artystycznych.
Ulica Jaracza liczy dziś 1,85 km długości i przecina aż dziesięć innych ulic. Przez wiele lat nie posiadała stałej numeracji, co wynikało ze zmian w jej długości – była kilkukrotnie przedłużana i skracana. Mimo upływu lat, ulica ta zachowała swój unikatowy charakter i nadal pozostaje świadkiem historii oraz kulturalnym sercem tej części Łodzi. (AS)
Literatura:
Flatt O., Opis miasta Łodzi. Łódź, 2002.
Kędzierski D., Ulice Łodzi Łódź 2009.
Kędzierski D., Cegielniana – Jaracza. Ulica kultury i rozrywki. Kroniki miasta Łodzi 3/2009
Koliński M., Łódź między wojnami. Opowieść o życiu miasta 1918-1939. Łódź, 2007.
Stefański K., Ludzie, którzy zbudowali Łódź. Leksykon architektów i budowniczych miasta (do 1939 roku). Łódź, 2009.
