W ostatnich latach ulica Kilińskiego w Łodzi przeszła rewitalizację na odcinku od ul. Rewolucji 1905 r. do ul. Stefana Jaracza. Przestrzeń zyskała nowy wygląd, ale wciąż budzi skrajne emocje – zarówno pozytywne, jak i negatywne. Spacerując tą ulicą, można doświadczyć wyjątkowej atmosfery Łodzi – surowej, wielokulturowej, głęboko zakorzenionej w historii przemysłowego miasta.
Choć najbardziej rozpoznawalną łódzką ulicą jest Piotrkowska, wielu mieszkańców uważa, że to właśnie Kilińskiego jest „najbardziej łódzką” ulicą. To jedna z najstarszych i jednocześnie najciaśniejszych arterii w mieście, mająca około 6 km długości. Łączy Stare Miasto (od skrzyżowania ul. Północnej z ul. Franciszkańską) z południową częścią Łodzi – Chojnami i ul. Śląską.
Ulica powstała w latach 1824–1828 w czasie regulacji urbanistycznej związanej z tworzeniem przemysłowej osady dla tkaczy lnu i bawełny – tzw. „Łódki”. W początkowym okresie nosiła nazwę ul. Widzewska. Została wytyczona wzdłuż granicy dawnego lasu rządowego, co czyniło ją wyjątkową na tle nowo planowanych, południkowo przebiegających ulic. W 1920 roku przemianowano ją na cześć płk. Jana Kilińskiego – bohatera insurekcji kościuszkowskiej.
Ulica Kilińskiego odegrała kluczową rolę w rozwoju przemysłowej Łodzi. To tutaj, w 1863 roku, Robert Biderman – przedstawiciel jednego z najbogatszych rodów przemysłowych – otworzył swoją pierwszą farbiarnię, dając początek przemysłowemu imperium rodziny. W drugiej połowie XIX wieku ulica zyskała jeszcze większe znaczenie po ukończeniu budowy Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej – łódzki odcinek łączył miasto z Koluszkami, stając się istotnym szlakiem transportowym.
Do najbardziej rozpoznawalnych obiektów przy ul. Kilińskiego należy:
- Hotel Polonia, położony na rogu Kilińskiego i Narutowicza – jeden z najbardziej znanych hoteli w mieście;
- cerkiew prawosławna św. Aleksandra Newskiego, zbudowana w latach 1879–1884 według projektu Hilarego Majewskiego. Inicjatorem budowy był Karol Scheibler – jedna z najważniejszych postaci w historii Łodzi.
Ulica Kilińskiego przez dekady była miejscem współistnienia wielu kultur i religii. Na jej całej długości funkcjonowało aż osiem synagog i domów modlitwy. W latach 30. XX wieku planowano wzniesienie nowej synagogi Stowarzyszenia „Beit Izrael” pod numerem 29. Budowa rozpoczęła się w 1935 roku, jednak z powodu braku środków finansowych nie została ukończona. Zachowały się jedynie projekty tej synagogi – budynek został rozebrany i nie pozostał po nim żaden ślad.
W kamienicy przy ul. Kilińskiego 46 urodził się Julian Tuwim – najwybitniejszy poeta związany z Łodzią. Po dwóch latach jego rodzina przeniosła się do innej kamienicy przy pasażu Szulca 5 (obecnie ul. 1 Maja). (AS)
Literatura:
Flatt O., Opis miasta Łodzi. Łódź, 2002.
Kędzierski D., Ulice Łodzi Łódź 2009
Kędzierski D., Najbardziej „łódzka” ulica. Kronika miasta Łodzi 4/2007
Michał Koliński M., Łódź między wojnami. Opowieść o życiu miasta 1918-1939. Łódź, 2007
Stefański K., Ludzie, którzy zbudowali Łódź. Leksykon architektów i budowniczych miasta (do 1939 roku). Łódź, 2009.
