Park im. Stanisława Moniuszki
Opis
Park im. Stanisława Moniuszki, znany wcześniej jako Park Kolejowy, to miejsce o bogatej historii związanej z muzyką i kulturą. Jego niewielka powierzchnia 2,03 ha sprawia, że jest to kameralny park, idealny na spacery i odpoczynek. Przemianowanie go na Park Moniuszki w 1963 roku podkreśla znaczenie kompozytora Stanisława Moniuszki dla łódzkiej kultury. Co dziennie, w samo południe, z okna Urzędu Miasta przy ul. Piotrkowskiej grany jest hejnał Łodzi – "Prząśniczka", a pomnik - popiersie Moniuszki, odsłonięty w parku tym samym roku, stanowi ważny punkt tego miejsca, przyciągając zarówno mieszkańców, jak i turystów.
Ale wróćmy jeszcze na chwilę do Parku Kolejowego, znanego również jako park Aleksandrowski (od wybudowanej w 1884 roku cerkwi Aleksandra Newskiego), został on założony w czerwcu 1874 roku jako drugi park publiczny w mieście, mający na celu zaspokojenie potrzeb mieszkańców, którzy poszukiwali zielonej przestrzeni do wypoczynku. W tamtym czasie jedynym ogrodem spacerowym w Łodzi był park Źródliska, który znajdował się w znacznej odległości od centrum, co spowodowało potrzebę stworzenia nowego zieleńca w pobliżu śródmieścia.
Projekt parku przygotował budowniczy miejski Hilary Majewski, a jego realizacją zajął się ogrodnik Gernot. Zanim jednak przystąpiono do budowy, konieczne było uzyskanie zgody władz gubernialnych w Piotrkowie, co było standardową procedurą przy zakładaniu nowych terenów zielonych. Niestety, park Kolejowy nie zyskał miana udanego dzieła sztuki ogrodniczej. Jego pierwotny projekt był chaotyczny i niewłaściwie zaplanowany, co skutkowało koniecznością przeprowadzania licznych przeróbek i uzupełnień w kolejnych latach. W 1897 roku podjęto działania mające na celu poprawę stanu parku, dodając 250 sztuk drzew ozdobnych w miejsce uschniętych oraz ustawiając 80 ławek, co miało na celu zwiększenie komfortu i estetyki tego miejsca.
Park przeszedł wiele transformacji, od jego przemurowania w 1916 roku według projektu J. Grądzkiego, aż po radykalną przebudowę w 1931 roku, którą zaprojektował S. Rogowicz. Przebudowa parku w 1931 roku zmieniła jego oblicze, wprowadzając nowoczesny układ dróg oraz elegancki ogród regularny z prostokątnymi parterami róż. Dodatkowo, usunięcie bezwartościowych drzew i wprowadzenie rzadszych gatunków wprowadziło nową jakość do zieleni. W centralnej części parku powstały również nowe partery kwiatowe oraz egzotyczna roślina, bananowiec, co dodało parkowi atrakcyjności. Planowana budowa teatru w 1922 roku, choć ostatecznie nie zrealizowana, świadczyła o ambicjach związanych z rozwojem tego miejsca. Jednak mimo tych zmian, park nie zyskał właściwego charakteru ani parku, ani skweru miejskiego.
Od 1931 roku park nie przeszedł znaczących zmian, co może świadczyć o jego stabilności i utrzymaniu wartości estetycznych oraz rekreacyjnych, które zostały wprowadzone przez Rogowicza.
Interesującym elementem parku jest również schron przeciwlotniczy z czasów II wojny światowej. Mieszkańcy Łodzi dowiedzieli się o jego istnieniu podczas remontu parku w 2013 roku, kiedy to odkryto wejście do schronu w trakcie budowy linii tramwajowej wzdłuż ulicy POW. To zygzakowy schron o długości 30-40 metrów, a drugie wejście znajduje się w parku Moniuszki. Tego typu schrony były budowane jeszcze przed 1939 rokiem, a podczas okupacji niemieckiej powstało znacznie więcej takich obiektów. Schron przy parku Moniuszki oraz ul. POW pochodzi z lat 1940-41 i został wybudowany przez Niemców, mając zdolność pomieszczenia około 85 osób.
Lato w parku jest czasem szczególnym – w słoneczne dni zapełniają się wszystkie ławki, a mieszkańcy chętnie korzystają z uroków zieleni. To świadczy o tym, jak ważne jest to miejsce dla społeczności lokalnej. Jego położenie w pobliżu dworca Łódź Fabryczna, który jest kluczowym węzłem komunikacyjnym, sprawia, że park zyskuje na znaczeniu jako miejsce relaksu i wypoczynku dla mieszkańców oraz odwiedzających.
Po rewitalizacji
Rewitalizacja Parku Moniuszki przyniosła szereg istotnych zmian, które znacząco wpłynęły na jego funkcjonalność i estetykę. Przede wszystkim powiększono go o działkę po wyburzonej kamienicy sąsiadującej z zielonym terenem. W ramach projektu zmieniono częściowo przebieg drugorzędnych alejek, zachowując jednak układ głównych ciągów komunikacyjnych zaprojektowanych przez Rogowicza. Wydłużenie osi głównej oraz zastąpienie okrągłego klombu nowymi placykami z fontanną posadzkową i urządzeniem muzycznym w postaci dzwonów rurowych to kluczowe elementy, które nadały parkowi nowoczesny charakter. W parku pojawił się również bezpieczny plac zabaw przystosowany dla dzieci z niepełnosprawnością. Wymiana małej architektury, w tym ławek, koszy na śmieci i oświetlenia, poprawiła komfort korzystania z przestrzeni.
W projekcie wykonano także nasadzenia nowych drzew, krzewów, rośliny okrywowych oraz traw, co nie tylko wzbogaca bioróżnorodność, ale również poprawia mikroklimat w parku. (AS)
Literatura:
Flatt Oskar, Opis miasta Łodzi. Łódź, 2002.
Grzelak Arkadiusz, Nowakowska Inga, Realizacja założeń ogrodowych Stefana Rogowicza w Łodzi kiedyś i dziś. W S. Rogowicz i zieleń miejska Łodzi: Publikacja pokonferencyjna. Łódź, 2021.
Kowalski Witold, Łodzi dawnej lamus. Łódź, 2008.
Mowszowicz Jakub (red), Parki Łodzi. Łódź, 1962.
Olczak Romuald (red.), Park Sienkiewicza. Park Moniuszki. Ogrody i zieleńce w centrum miasta. Łódź, 2012.
Pawlak Wacław, Na łódzkim bruku 1901-1918. Łódź, 1986.
Rogowicz Stefan, Park im. Sienkiewicza w Łodzi. Łódź, 1931.
